Georg Waitz
Georg Waitz

FRAVIA'S REAL LASTING WEB-CONTRIBUTIONS: 1) THE ORIGO


Complete collated authoritative text of the ORIGO GENTIS LANGOBARDORUM, by Georg Waitz, SSrrLang, MGH, Hannover 1878
Courtesy of http://www.searchlores.org, Project started in January 2005, updated in January 2005



Project's purposes
1) Countering Web-ephemerality through Web-eternalness
Putting some valuable historical sources on the web in their complete and most authoritative (massgebend) form, free for all, no strings attached.
(A task any single can accomplish... allowing him to be remembered forever :-)

2) Spreading old half-forgotten lore in times of decadence
Teaching how history of the early middle ages should be studied.

3) Spreading basic knowledge
Illustrating some basic text exegesis techniques, useful yesterday, today and tomorrow.

---------------

Readers' requirements
1) You must know latin (duh).
2) You should have some interest for the history of the early european middle ages.
3) You must have some interest in text exegesis.



Introductions, by fravia+
¤ ...to this project
¤ ...to the Origo
Methodology

The ORIGO, full annotated and collated Text
Praefatio G. Waitzii
Page 1 of Waitz's edition
1)    (In nomine domini incipit origo gentis Langobardorum...)
Page 2 of Waitz's edition
2)    (Et moverunt se exhinde Langobardi...)
Page 3 of Waitz's edition
3)    (Illo tempore exivit rex Audoachari de Ravenna...)
Page 4 of Waitz's edition
4)   (Post eum regnavit Claffo, filius Godehoc.)
Page 5 of Waitz's edition
5)    (Et post Waltari regnavit Auduin...)
Page 6 of Waitz's edition
6)   (Reliqui Langobardi levaverunt sibi regem nomine Cleph...)
7)   (Et regnavit Rothari annos decem et septem.)




Methodology
This is of course a long-winded project, that will remain in fieri for some time.

HTML format, font sizes and colors have been chosen in order to be optimally seen ON LINE with a Opera browser with the option "full screen mode" (just press the taste F11).
Use such option and each page of the origo with all relative notes and the complete original formatting should be perfectly visible on a single 17' screen.
Just align the brown bar that precedes each page with the top of your screen.
The white gaps between the pages have on-line aligning aims and also the purpose of allowing a neat separate printing on A4 standard sheets.

I have used my own (massgebend) sources of the original texts. For scanning purposes I have used Omnipage Pro 12 Office. After having scanned the texts I have accurately checked everything more than once (however I would be grateful for any nit-picking). I think I am fully qualified for this kind of work: After all I have a University Diplom in History of the early Middle ages and a German University Doctorat in Geschichte des früheren Mittelalters. Moreover my mentor's Sielaff's lessons have not been forgotten.
Before beginning you may want to read both my introductions ...to this project and ...to the Origo itself, where I also publish a translation of the text in english.

Added Juny 2006: There's now a "digital Monumenta Germaniae Historica" site with a scanned reproduction of Waitz, Georg: Scriptores rerum Langobardicarum et Italicarum saec. VI-IX, Hannover 1878. You may begin at Page 2 and play the number game with the URL. The Origo begins at page 9 (here the complete scanned image, play the number game).


Fravia+, January 2005 


 
   




       {1} ORIGO GENTIS LANGOBARDORUM
        


        PRAEFATIO, G. Waitzii





      Postquam Rothari rex prologo
edicti jussu suo compositi seriem
regum Langobardorum inseruerat, quam hic repetere noluimus, codici
cuidam paulo uberior Langobardorum historia addita est, quae ea
congessit memoriaeque tradidit quae de origine et migratione
gentis deque regibus priscis aut in ore populi versabantur aut
alibi tradita erant.
  
Exstat in tribus edicti codicibus ibique iam
a Paulo legebatur(1), quem ex
hac
'Origine gentis Langobardorurn'
quam
plurima in historiam a se conscriptam transtulisse, Bethmann
primus intellexit et luculenter probavit(2). Auctor quisquis
fuerit post medium saeculum VII scripsit(3) nobisque venerandum
antiquitatis monumentum reliquit. Nam praeter gentis originem,
qualem
veteres narrabant et fortasse cantabant, satis accuratam annorum
computationem inde ab
Albuini tempore exhibet,
jam  antea procul dubio litteris datam, sed hic tantum
servatam(4).

Praeter Paulum
etiam auctor s. IX. haec exscripsit, qui similem historiae
Langobardicae conspectum alii legum codici jam Gothano addidit,
quem infra edituri sumus.




      Codices qui exstant sunt:



      la)
Matritensis regius D. 117, s. X, quem
Duflot et Knust in
usus societatis nostrae verterunt; cf. Bluhme, LL. IV p. XXVII sq.
Origo f. 1`-5. scripta est.


      1b)
Cavensis, s. XI. inc. scriptus, de quo
cf. Bluhme l. c. IV, p.
XXX sq. Legitur Origo f: 1-4; sed f. 2. jam deperditum est.
Exscripsit Bethmann.

      2)
Mutinensis in archivo canonicorum
ecclesiae cathedralis
asservatus, s. X ex.,
quo cf. Merkel, Arch. XI, p. 596; Bluhme l. c. p. XL. Merkelii
apographum cum codice iterum, quantum temporis concessi angustia
permisit, contulit V. Cl. Heller.






1) I, 21; relegat prologum edicti quem rex Rothari de
Langobardorum legibus conposuit,
et pene in omnibus hoc codicibus, sicut nos in hac historia
inseruimus, scriptum repperiet.
Quem cum edicti conjungendum esse, Bethmann, Arch. X, p.
360,
statuit.	
   2) Arch. 1. c. p. 351 sq.
   3) Merkel, cod. Mutinensem secutus, qui regi
Grimoaldo
septem tantum
annos tribuit, neque regis Pertari
mentionem facit, Originem septimo illius anno (669) compositam
esse,
statuit; cui Bethmann, l. c, p. 414,
et Abel, Vers. germ. p. VII, adstipulati sunt. Neque tamen codicis
illius auctoritas tanta est, ut certo certius hoc contendere
ausim.
Fortasse vero verba: Et post ipsum regnavit Grimoald, nullo
annorum
numero adjecto, ipsius regis tempore haec scripta esse, arguunt.
Baudi di Vesme,
 Edicta p. LXXI, quae post Rothari regem addita sunt posteriori
tempori tribuenda censet et regem illum hanc brevem historiam
Edicto
praemisisse putat. Sed quae huic obstant sententiae jam alib
monui,
Gött. Gel. Anz. 1857, p. 1586, neque illa conjectura
nunc placet.
Cf. Bluhme LL. IV, p. CXII.	
   4) Quae c. 4. de tempore quo a
Langobardis Pannonia est relicta, Italia occupata,
narrantur et regum singulorum anni certe non ex memoria sumta
sunt.


 



































 



   




       {2} ORIGO GENTIS LANGOBARDORUM
        




      Bethmann huius libri textum
ceteris praeferendum judicavit
(Arch. X, p. 355); sed in hoc procul dubio falsus est, cum codex
non solum satis negligenter exaratus, multis iisque arbitrariis
emendationibus scateat, sed non semel etiam veterem et simplicem
sermonem mutaverit(1), verba omiserit vel addiderit.


      Edita est haec brevis Historia
cum Legibus Langobardorum a Baudi
di Vesme (Mon. patriae V, p. 5) et Bluhme (LL. IV, p. 641),
qui codicis Matritensis textui aliorum librorum lectiones
subjecit.

      Nunc illo fundamento posito,
quantum licuit genuinam lectionem
restituere conatus sum. Annotationes paucas adjeci, ex Bethmanni
schedis sumtas, qui in rerum Langobardicarum chronologia
stabilienda diligenter versatus est, aliis ad Pauli editionem
sepositis. Capitum divisionem institui.


G. WAITZ.





---------------







      IN NOMINE DOMINI INCIPIT ORIGO GENTIS LANGOBARDORUM(a).



      Est(b) insula qui(c) dicitur Scadanan(d),
quod interpretatur excidia(e),
in partibus(f) aquilonis, ubi
multae gentes(g)
habitant(h);
inter
quos(i) erat gens parva quae
Winnilis(k) vocabatur. Et erat cum
eis mulier nomine Gambara, habebatque(l) duos filios, nomen uni
Ybor et nomen alteri Agio(m); ipsi
cum matre sua(n) nomine
Gambara(o)
principatum tenebant(p) super
Winniles(q). Moverunt se
ergo(r)
duces Wandalorum(s), id est
Ambri(t) et
Assi(u), cum exercitu
suo(v), et dicebant ad
Winniles(w): 'Aut
solvite(x)
nobis(v) tributa,
aut praeparate vos ad pugnain et pugnate nobiscum'. Tunc
responderunt Ybor et Agio cum matre sua Gambara(z) : 'Melius est
nobis pugnam praeparare(a), quam
Wandalis(b) tributa persolvere'.
Tunc Ambri(c) et Assi,
hoc(d) est duces Wandalorum,
rogaverunt
Godan(e) (*) ut
daret(f) eis super Winniles
victoriam(g).
Respondit
Godan dicens(h): 'Quos
sol(i) surgente antea videro,
ipsis dabo
victoriam'. Eo(k) tempore Gambara
cum duobus filiis suis, id es(l)
Ybor et Agio(m), qui
principes(n) erant super Winniles,
rogaverunt(o)
Fream, [uxorem(p) Godam], ut ad
Winniles(q) esset propitia. Tunc
Frea dedit consilium, ut(r) sol
surgente venirent Winniles et
mulieres eorum crines solutae circa faciem in similitudinem
barbae  et cum viris suis venirent. Tunc luciscente(s) sol dum
surgeret, giravit Frea, uxor



(*) 2 add. in margine: Godam gentes deum Mercurium
colebant.



---------------





  a) IN N. D. NOSTRI JHESU CHRISTI I. HORIGO G. NOSTRE
L. 1b; in codice 2 paucae, tantum litterae legi
possunt.
  b) Erat 2; id est sub consule qui 1a; id est consuli
qui 1b.
  c) quae superscr. quadam 2.
  d) Scadan 2, ubi in margine: id est scan...dan.
  e) deest 1a. b; exindia superscr. al.
excidia 2. Excidia est interpretatio vocis Langobardicae
scadan, nostrum schaden. BETHM.
  f) partis 1b.
  g) multa gens 1b.
  h) inhabitabant 2.
  i) quibus 1b; quas 2.
  k) Guinnilis 1a;, Winnolis 1b; Winili 2.
  l) quae habebat 2.
  m) Aio 1a const.; Agyo 2.
  n) dees 1a, litteris tribus vel quatuor
abscisis.	
  o) qui in margine add. 2.	
  p) tenebat 1a.	
  q) Vinnolis 1b; Winilis 2.
  r) ergo se 2.
  s) Guand. 1a const.
  t) Imbriü 2.
  u) Tassit 1b const.
  v) exercitibus suis 1a.
  w) Winnilos 2.
  x) per superscr. 2.
  y) deest 1a.
  z) deest 1a.; G. superscr. nomine 2;
dicentes add. 1b.	
  a) parare 1a.	
  b) Guandalis 1a. b const.; Wandali 2.	
  c) Imbriü 2.
  d) h. e. des. 2.
  e) Godam 2 semper. 
  f) diceret Knust in 1b legit. 
  g) posthaec in 1b foliumn excidit, in quo
erant sequentia usque regem non habu.	
  h) et dixit 2.	
  i) sole 2.	
  k) Eodem 2.
  l) i. e. desunt 2.	
  m) Abyo 2.	
  n) er. pr. 2.	
  o) rogaberunt 1a; iterum ierunt et superscr. 2.
  p) des. 1a; Godā 2.
  q) tut Winili 2.
  r) ut cum sol surgeret, Winili cum uxoribus suis
solutis crinibus circa facies suas in similitudinem barbe (cum
viros suos superscr.) venirent 2.
  s) l. caelo dum sol 2.




---------------



1) habebatque: quae habebat; sol surgente: cum sol surgeret; ad
Winniles esset propitia: Winnili(s) esset propitia; ad partem
orienti: ad p. orientalem; a parte: ex parte. Et multa
ejusmodi :-(





 











   




       {3} ORIGO GENTIS LANGOBARDORUM
        




Godan, lectum ubi recumbebat vir eius, et fecit faciem eius contra
orientem, et excitavit eum. Et(a)
ille aspiciens vidit Winniles et
mulieres ipsorum(b) habentes
crines solutas circa faciem; et ait(c):
'Qui sunt isti longibarbae'(d) (*)? Et(e) dixit Frea ad
Godan:
'Sicut(f)
dedisti nomen, da illis(g) et
victoriam'. Et(h) dedit eis
victoriam,
ut ubi visum esset vindicarent  se et victoriam haberent. Ab
illo tempore Winnilis Langobardi(i) vocati sunt.



      2. Et moverunt(k)
se exhinde Langobardi, et venerunt in
Golaidam(l), et postea possiderunt
aldonus(m) (1)
Anthaib(n)
et Bainaib(o)
seu(p) et
Burgundaib(q); et(r) dicitur,
quia fecerunt sibi regem nomine(s)
 Agilmund(t), filium
Agioni(u), ex(v) genere
  Gugingus. Et post
ipsum
regnavit Laiamicho(w) (2)
ex(x) genere Guginguns. Et post
ipsum(y)
 regnavit Lethuc(z),
et(a)
 dicitur, quia(b) regnasset
annos plus minus quadraginta(c).
Et post 
ipsum regnavit Aldihoc(d), filius
Lethuc. Et post ipsum regnavit
Godehoc(e).



      3. Illo(f) tempore
exivit rex Audoachari(g) de
Ravenna cum exercitu
Alanorum(h), {anno 487} et
venit in Rugilanda(i) et
inpugnavit(k) Rugos,
et occidit(l)
Theuvane(d) (3),  regem
Rugorum, secumque(n)  multos
captivos duxit in Italiam. Tunc exierunt(o) Langobardi de suis
regionibus, et habitaverunt in Rugilanda annos aliquantos.



      4. Post eum(p)
regnavit Claffo, filius Godehoc(q). Et post ipsum
regnavit Tato(r),
filius Claffoni(s). Sederunt
Langobardi in campis(t) Feld
annos(u)
 tres. Pugnavit(v) Tato
cum Rodolfo rege Herulorum(w), et
occidit eum, tulit(x)
vando(y) (**)
ipsius et capsidem. Post(z) {a.
506-510}
eum Heruli(w)
regnum(a) non
habuerunt(b).
Et occidit Wacho(c), filius
Unichis(d), Tatonem
regem barbanem(e) suum cum
Zuchilone(f).
Et pugnavit Wacho, et(g),
pugnavit Ildichis(h),
filius Tatoni(i), et fugit
Ildichis(k) ad
Gippidos(l), ubi(m) mortuus
est. Iniuria(n) vindicanda      
{circa 530-540}
Gippidi(o) scandalum commiserunt
cum Langobardis. Eo tempore
inclinavit(p) Wacho





*) 2 add. in margine: [lan]g id est lon[gus],bard id est
[ba]rbam, a
quo [vo]cati Bunt Lan[go]bardi.


**) 2 super bandos scr.: id est arma, et
super capsides: quod nos elmos dicimus,




---------------



  a) At 2.
  b) eorum crinibus solutis circa facis suas
(superscr.imodum barbe) 2.
  c) dixit 2.
  d) longobarbii 2.	
  e) deest 2.	
  f) domine superscr. postquam 2.	
  g) eis 2.	
  h) et d. e. v. desunt 2, qui pergit: ubi
illorum est vindicare et v.
  i) Longob. 1a saepius; facti sunt Langobardi 2,
ubi in margine: vocati sunt.	
  k) m, s. e. L. et des. 2.	
  l) Golaida 2; Golanda Paulus.	
  m) aldones 2, qui in margy. add.:  aldoin
(id est aldoinus).
  n) Anthabus 1a; Anthaip 2; Anthaib et Anthab
Pauli codd.
  o) Banayb corr. Baynaib 2; Bant(h)aib
Paul.
  p) bet B. 1a.
  q) Burgathaibus 1a; Burgundaib et Vurg. P.
codd.
  r) qui ibi fecerunt 2.
  s) deest 2.
  t) Agelmund 2.
  u) Aio 1a; Agyoni 2.
  v) ex genere Gugingus in marg. suppl. 2.
  w) Lamicho 2.
  x) ex g. G. des. 2.
  y) deinde r. 2.
  z) Leth 2; Lethu, Lethuc, Leth P. codd.	
  a) unde 2.	
  b) quia regnavit p. m. annis q. 2.	
  c) et post ipsum regnavit Lethum add. 2; ubi
sequentia post suppleta vix jam legi possunt.	
  d) Ilde.. .... e... (ius) 2.
  e) Godeoc 2.
  f) In illo 2.
  g) Audacharus 2.
  h) ....norum 2.
  i) Rudilanda Goth. et ita postea; Rugianda
corr. Rugilanda 2.
  k) et pugnavit cum Ruges 2.
  l) occisit 2.
  m) Thecuane 2; Fewane Goth.	
  n) et secum d. m. c. 2.	
  o) surrexerunt 2.	
  p) Et postea 2.
  q) Godeho 1a; Gedehoc 2.	
  r) Tatto Goth.	
  s) Claffonis 1a; Clafonis 2.	
  t) campo Feldach 2; c. filda Goth.
  u) annis tribus 2.
  v) et p. 2.
  w) Her. 1a.
  x) et t, 2.
  y) bandos ipsius et capsides 2.	
  z) et postea Eruli 2.	
  a) regem 1b.	
  c) Vacho 1a; Wacco 1b const.
  d) Hilmichis 1b; in 2 legi non potest.
  e) barbanum suum 1a; barbane suo 1b.
  f) Zuchilonem 1b; Zuchilone 2; Uinsilane Goth.	
  g) W. cum Ildechis filium 2.	
  h) Ilmichis 1b.	
  i) Tatonis 1a.
  k) Ilmichis 1b; Ildechis 2; Heldechis Goth.
  l) Gypidas 1a; Gippidos 1b; Gyppidos 2; Gibidos
Goth.
  m) et mortuus est ibi 2.
  n) iniuriam eius vindicanda. 1a; est iniuria
vindicanda. G. 1b; in iniuria vindicanda. et G. 2.	
  o) Gypidis 1a; Gyppidi 1b; Gypidi 2; Gibites
Goth.	
  p) s. l. gavit 2.



---------------




1) i. e. aldiones, non proprietarii. Haec est prima atque
antiquissima aldionatus mentio, quae vox est Celtica
aeildio. MERKEL. Haec interpretatio an stare possit, valde
dubito.
W.   
2) Lamisio Roth. ed.; Lamissio vel Lamisio
Paulus.	   3) Qui
in Annalibus Feva dicitur. Feletheum qui et Feva
Paulus.


 


















   




       {4} ORIGO GENTIS LANGOBARDORUM
        




Suavos(a) sub regno
Langobardorum(b).
Wacho habuit uxores tres(c):
Raicundam(d),
filia(e) Fisud(f)
regis Turingorum(g);
et(h)
postea accepit(i) uxorem
Austrigusa(k),
filiam Gippidorum(l); et habuit
Wacho de Austrigusa filias duas, nomen unae(m)
Wisigarda(n), quam(o) tradidit in matrimonium(p)
Theudiperti(q) regis Francorum; et
nomen secundae Walderada(r),
quam(s) habuit uxorem
Scusuald(t) (1) rex
Francorum, quam(u)
 odio habens, tradidit eam Garipald(v)
in uxorem.	Filia(w) regis
Herulorum tertiam(x)
uxorem habuit nomen Silinga(y);	de
ipsa
habuit filium nomine Waltari(z).
Mortuus(a) est
Wacho(b), et(c) regnavit filius(d) ipsius
Waltari(e) {circa 540}
annos septem; farigaidus(f): isti
omnes Lethinges(g) fuerunt.



      5. Et post Waltari regnavit Auduin(h) {circa 546} ipse(i)
adduxit Langobardos(k) in
Pannonia.
 Et(l) regnavit
Albuin(m) {circa 560},
filius ipsius, post eum,
 cui mater est(n)
Rodelenda(o). Eo tempore
pugnavit Albuin(p) cum rege
Gippidorum(q) {anno 567}
nomine Cunimund(r), et mortuus est
Cunimund in(s)
ipsa pugna, et debellati sunt Gippidis(t). Tulit Albuin uxore(u)
Rosemunda,
filia Cunimundi, quae(v)
praedaverat(2), quia iam mortua
fuerat(w)
uxor ipsius Flutsuinda(x),
quae(y) fuit filia
Flothario(z) regis Francorum; de
qua habuit filia(a) nomine
Albsuinda(b). Et habitaverunt
Langobardi in Pannonia annis guadraginta
duo(c) (3).
Ipse Albuin adduxit Langobardos in Italia(d), invitatos(e)
a Narsete(f)
scribarum(g); et
movit(h)
Albuin rex Langobardorum(i) de
Pannonia mense(k)
Aprilis(l) {anno 568} a
pascha indictione prima(m).
Secunda(n) vero
indictione(o)
coeperunt(p)
praedare in(q) Italia. Tertia
autem indictione factus est dominus
Italiae. {569-570} Regnavit(r) Albuin in Italia annos tres, et occisus est in Verona in
palatio ab




---------------



*) 2 add.: principem Baioariorum.



---------------



  a) Suavor' 1b; Suabos 2.
  b) Long. 1a.
  c) t. u. 2.
  d) Raicumdam 1a; Rathecunda 1b; una nomine Red..unda
2; Ranigunda Goth.; Ranicuuda, Radicunda, Radegunda, P.
codd.
  e) filiam 1a,
  f) Fisut 1b; sud 2? Pisen Goth.
  g) Thur. 1b.
  h) deest 2; et post eam 1b.
  i) aliam duxit uxorem nomine A. 2.
  k) Austrigosam 1b; Austrecusa Goth.; Hostrigosa
et Austrigosa P. codd. 
  l) Gypidorum 1a; Gyppidorum 1b. 2; Gibedorum
Goth.
  m) uni 2.
  n) Guiselgarda 1a;  Guisecarda 1b; uiuiscarda 2;
Wisicharda Goth.
  o) quem 1b.
  p) matrimonio 2.
  q) Teudiperti 1b; Teodeperti regi 2.	
  r) Gualderada 1a. b; Walderata Goth.	
  s) quem 1b; quam - Francorum des. 2.
  t) Excusobald 1b; Chusubald Goth.; Cusupald
Paul.
  u) quem 1b.
  v) Garispald 1a? Gairepaldi u. 1b; Garibaldi ad u. 2.
  w) filio 1a.
  x) Et tertia filias r. Erul. n. 1b; Et postea accepit
Wacho tertiam uxorem filiam regis Erulorum 2; ad quam
Goth. prope accedit.
  y) Esilinga 1a; Sigelenda 1b; Silinda 2; Silenga
Goth.; Salingam Paul.
  z) Gualtari 1b; Walterenem Goth.
  a) Et mortuus 2.
  b) Guacco 1b.
  c) deest 1b.
  d) filium eius post ipsum 1b.
  e) Gualtari 1a. b.
  f) et fairagaldus 1b; deest 2; fargaetum
Goth.; quod est linguae Germaniae inferioris
vergeten, nobis vergessen, ut primus Pertz vidit. Est enim
parenthesis auctoris, id quod supra ponere oblitus erat hic
supplentis. BETHM.
  g) Letbingis 1b; Letiguimi 2 (leti vel letig
a prima manu; altera addiditiiimi vel gitimi, 
scribcre volens ut videtur legitimi. BETHM.); adelingi
Goth. et aliquot Pauli codd. 
  h) Audohin 1b; Audoinus 2.	
  i) et ipse 1a.	
  k) Longobardis 1a.
  l) Et post Audoinum r. filius eius A., cui 2.
  m) Albohin 1b; Alboinus 2.	
  n) fuit 2. Goth.	
  o) Rodelinda 2.	
  p) Alboin 1b; Alboinus 2.
  q} Gebedorum Goth.	
  r) Cunimundum 1b.	
  s) i. i. p. post suppl. 2.	
  t) Gyppidi 1b. 2; Gebeti Goth.
  u) uxorem 1b. Et accepit Alboinus in uxorem ....mund. filiam 2; Rosemoniam Goth.
  v) quem 1b;  quam 2.
  w) erat 2.
  x) Floasuinda 1b; Flotsinda 2; Ludusenda Goth.
  y) qui 1b,
  z) Flodthario 1b; Lotharii 2; Flothari Goth.
  a) filiam 2.
  b) Absoinda 1b; A....nda 2.
  c) annos quadraginta 1b; XIIdecim 2.	
  d) Italiam 2.	
  e) invitatus 1b.	
  f) Narsi 1a.	
  g) patricio 1b; deest 2.
  h) mobuit 1a.	
  i)deest 2.	
  k) in m. 2.	
  l) Aprelis 1b.	
  m) in prima ind. 2.	
  n) In secunda 2.
  o) i. incipiente Goth.	
  p) c. p. in It. Tertia a. des. 2.	
  q) deest 1b.	
  r) Et regnavit 2. 5



---------------



1) i. e. Theudobald; cf Gregor. Tur. IV, 9.	   2)
Cf. Theophylact, VI, 10. BETHM.   
3) Neque hic neque numerus 12 recte se habet. Si enim 42 annis in
Pannonia habitassent, non
Auduini sed Waltari temporibus in Pannoniam venissent.	Quos vero
quam Procopius III, 33 jam
a. 548. in Pannonia sedisse noverit, numerus quoque	12
stare non potest.	Goth. correxit:
22. BETHM,	

 






















       {5} ORIGO GENTIS LANGOBARDORUM
        




Hilmichis(a) et Rosemunda(b) uxore(c) 
sua per consilium Peritheo(d).
Voluit(e) regnare Hilmichis, et non potuit, quia volebant eum
Langobardi occidere. Tunc mandavit Rosemunda ad Longinum
praefectum, ut eam(f) reciperet Ravenna(e). Mox(h) ut audivit
Longinus, gavisus est, misit(i) navem angarialem, et tulerunt
Rosemunda et Hilmichis(k)
 et Albsuindam(l), filia(m) Albuin(n) regis, 
 et omnes thesauros
Langobardorum secum duxerunt(o) in(p) Ravenna. Tunc ortare(q) coepit
Longinus praefectus(r) Rosemunda(s), ut occideret Hilmichis(t) et
esset uxor Longini(u). Audito(v) consilium(w) 
ipsius, temperavit
venenum, et post valneum(x) dedit ei(y) in caldo(z) 
bibere. Cumque
bibisset(a) Hilmichis(b), intellexit(c), 
quod malignum(d) bibisset(a);
praecepit, ut ipsa(e) Rosemunda biberet invita(f); 
et(g) mortui sunt
ambo. Tunc Longinus praefectus tulit thesauros(h) Langobardorum,
et Albsuinda(i), filia(k), Albuin regis, 
iussit(l) ponere in navem et
transmisit(m) eam Constantinopolim(n) ad imperatorem.




      6. Reliqui(o) Langobardi levaverunt sibi regem nomine Cleph(p) de
Beleos {572-574}, et regnavit  Cleph(q) annos duos, et mortuus est. Et(r)
iudicaverunt duces Langobardorum annos
duodecim(s) ; posthaec(t) levaverunt(u) sibi 
regem nomine
Autarine(v), {circa 583} filio Claffoni(w); et  
accepit Autari(x) uxorem
Theudelenda(y), filia Garipald(z) et 
Walderade(a) de Baiuaria(b). Et
venit cum Theudelenda(c) frater(d) ipsius nomine 
Gundoald(e), et
ordinavit eum Autari rex ducem in civitatem(f) Astense. 
Et regnavit Autari annos septem. {590} 
Et exivit Acquo(g) dux Turingus(h) de
Thaurinis(i), et iunxit se Theudelendae(k) 
reginae, et factus est
rex(l)
Langobardorum: et occidit duces(m) revelles suos, Zangrolf(n) de
Verona, Mimulf(o) de insula Sancti Juliani(p) et Gaidulf(q) de
Bergamum(r), et(s) alios qui(t) 
revelles fuerunt; et genuit Acquo(u) de
Theodelenda filiam nomine Gunperga(v). Et regnavit Acquo(w) 
annos 6(1) {626}.

Et post ipso regnavit Aroal annos duodecim. Et post ipso(x)
regnavit Rothari {636} ex(y) genere Arodus(z), et rupit civitatem(a)
vel(b) castra Romanorum quae fuerunt circa litora(c)









  a) Ilmichis 1a; Elme corr. Elnechis 2. 
  b) Rosimunda 2. 
  c) uxorem suam 2. 
  d) Peredeo 1a; Peredei Goth. 
  e) Et voluit 2. 
  f) eos 1a. 
  g) Ravennam 1b; in Ravennam 2. 
  h) Mox - est des. 1b.	
  i) et misit in navem augariales 2; m. movere angarias Goth. 	
  k) Ilmichis 1b; Ermichis 2. 
  l) Absuinda 1b; Elsuinda 2.	
  m) filiam 1a.	
  n) Alboini 2.	
  o) adduxit 1b.	
  p) deest 1a.
  q) ortari 2.	
  r) Longinum prefectum 1a; quocum facit Goth. 	
  s) Rosimundam 2.	
  t) Ilm. hoc loco 1b et postea etiam 1a. 
  u) Longinis 1a. 
  v) et audito 2. 
  w) consilio 1b. 2.
  x) balneo 1b; balneum 2.	
  y) ei post add. 2.	
  z) callido 2.	
  a) vivisset 1b.	
  b) Ildichis 1b.	
  c) mox i. 1b. 
  d) ita 1a et Goth.; mortiferum potum 1b; malum 2. 
  e) et i. 1b. 
  f) invito 1a; invitus 2. 
  g) cum autem bibisset ipsa 1b; qui cum bibisset 2. 
  h) thesaurum 1b. 2. 
  i) Absoinda 1b; Alsuinda 2.	
  k) filiam Alboini et 2.	
  l) deest 1a; i. earn 1b; i. e. p. in n. des. 2.	
  m) deest 1b; eam post add. 2.	
  n) in C. 2.	
  o) R. vero 2.	
  p) Leph 1a; Clep de Belleo erasa litera s 2.
  q) Clep 2.	
  r) Et postea 2.	
  s) regem non habentes add. 1b.	
  t) et p. 1a; postea 2. 
  u) s. l. 1a. 
  v) Autarine 1a; Authari 1b. 2; Autarenem Goth.  
  w) Clephoni 1b; Cleffonis Goth.  
  x) Authari 1b. 2 const. 
  y) Theodelenda 1b; Teodelinda 2. 
  z) Garispald 1a; Gairipaldi 1b; Garibaldi 2. 
  a) Alderade 1a; Gualderada 1b. 
  b) Baioria 1b; de Baioaria post. add. 2.
  c) Teodelinda 2; ea 1b. 
  d) fratrem 1a. 
  e) Gunduald 2. 
  f) civitate Astense 2. 
  g) Aquo 1b. Aggo 2; Agilwald Goth. 	
  h) Thuringus 1a.	
  i) Taurinis 2.	
  k) Theodel. 1b; Teodelinde 2. 
  l) dominus 2. 
  m) duos (superscr. duces) rebelles (suos, hoc sunt superser.) 2. 
  n) Zangrolfum 1b; Gangulf 2;	
  o) Minulfu 1b; Mingulf 2; Mimolfo Goth. 	
  p) Iulii 2; Iuli Goth. 	
  q) Gaidolfum 1b.
  r) Pergamum 1b. Goth. 	
  s) seu et 2.	
  t) q. eis 1b.	
  u) Aggo de Teulinda filiam unam nom. Gumperga et filium unum nom. Adroald 2; et filio nomine Adelwald add. Goth.  
  v) Gudepergam Goth.  
  w) Et regnavit Adroald  a. XII et post ipsum regn. Airoald a. VII. 1b. Et regnavit Adroald post mortem patris sui annis XII (corr. XIII) 2. 
  x) ipsum 1b. 2. 
  y) do ex 1a. 
  z) Arodum 1a; Arodus superscr. al 2. 
  a) civitates 2. 
  b) suhél (suhec?) 1a. 
  c) litoralia 1a; litoria 1b.




---------------



1) Quod falsum esse patet; regnavit a. fere 26. Excidit 
Adaloaldus sive Adelwaldus, injuria sive auctoris sive
scriptoris, qui 10 annis Langobardis praefuit. Quod codex
Cavensis (1b) corrigere voluit.


 






















       {6} ORIGO GENTIS LANGOBARDORUM
        




apriso(a) Lune usque in terra(b) Francorum quam Ubitergium(c) ad
partem orienti(d), et pugnavit circa fluvium Scultenna, et
ceciderunt a(e) parte Romanorum octo milia numerus(f).



  7. Et regnavit Rothari(g) annos decem et septem. {653} Et post ipsum
regnavit Aripert(h) annos novem. {662} Et post ipsum(i) regnavit
Grimoald. Eo tempore exivit Constantinus imperator de
Constantinopolim, et venit in partes Campaniae, {663} et regressus(k) est
in Sicilia, et occisus est a suis. {668}

  [Et(l) regnavit Grimoald annos novem; {671} et post ipsum regnavit
Berthari(m)].(*)





---------------




            
*)  In 1a. b sequitur Rotharis regis prologus cum serie regum
Langobardorum; in 2 catalogus maximam partem ex hac petitus, ita:
Primus rex Langobardorum fuit Agelmud ex  genere Guingus,
secundus Lamicho; tertius Letb; quartus Fildehoc, filius Let;
quintus Godehoc; sextus Claffo, filius Godeoc; septimus Tato,
filius Claffoni; octavus Wacho, filius Unichis, nepus Tatoni;
nonus Waltari; decimus Audoinus ex genere Gaugus; undecimus
Alboinus, filius Audoin, qui exercitum in Italiam adduxit(n);
duodecimus Clep; terciodecimus Authari, filio Claffoni;
quartodecimus Agiluf Turingus ex genere Anawat; quintodecimus
Adalwald, filius Agluf; sextodecimus Ariovald ex genere Caupus;
septimodecimo Rothari rex, filius Nanding, ex genere Arodus.
Nondingus, filius Noconi; Noco, filius Alamund; Alamund, filius
Alamand; Alamand, filius Ilzoni; Ilzo, filius Veiloni; Veilo,
filius Weoni; Weo, filius Fachoni; Faccho, filius Mammoni; Mammo,
filius Utfora. 

  Post Grimuald, ut supra, regnavit Pertari annis 18. Postea
Cunipert, filius eius, regnavit annis 13. Liutpert, filius
Cunipert, regnavit annis 5. Aripert, filius Rachipert, regnavit
annis 12. Asprand regnavit annis 3. Liudprand filius eius regnavit
annis 23. Utprand regnavit menses 8. Post ipsum regnavit Achis(o),
filius Pimoni, annis 5, Post ipsum regnavit Aistulfus, frater eius,
annis 8, qui persecutus est a rex Francorum. Post ipsum
regnavit Desiderius annis 17 et menses 3, et ductus est captivus
in Francia, et postea regnavit Karolus annis 40.


Septem lineis vacuis relictis codex pergit:

SUCCESSIONES IMPERATORUM POST DOMINI NOSTRI JESU CHRISTI
INCARNATIOMEM. Christus natus est 42. Octaviani imperatoris anno -
- Decedente Justiniano, Pipinus primus regnare(p) cepit.
Defuncto Pipino regnavit Karolus. Mortuo Karolo, regnaverunt
Pipinus et Karlomannus. Post Pipinum Karolus imperator factus
fuit. Post decessum Karoli imperavit Hlodovicus, eius filius.		      





---------------




  a) apersolone 1b; a prope 2; est Italorum appresso.	
  b) terram 2.	
  c) Ubisergius 1b; Ubiterga (manu sec. add. vertit) 2; Opitergium Paul.	
  d) orientis 1b; orientalem 2.	
  e) ex 2. 
  f) deest 2.	
  g) Rothari rex 2.	
  h) Ariperto 1b,	
  i) postea regnavit Grimoald annis septem 2.
  k) egressus 2.	
  l) Et - Berthari des. 2.	
  m) Vertari rex 1b.	
  n) abhinc manus sec. usque ad Karolus a. XL. Tunc redit prima c.	
  o) ita pro Racbis.	
  p) regna c.
































 

 
Introductions, by fravia+


 
¤ ...to this project
¤ ...to the Origo

 
Methodology








Courtesy of http://www.searchlores.org



(c) III Millennium: [fravia+], all rights reserved